सरलीकरण के सूत्र ,सरलीकरण question

 सरलीकरण के सूत्र ,सरलीकरण question

(1)    (a  +b)2 = a2 + b2 +2ab

(2)    (a - b)2  = a2 + b2 -2ab

(3)      a2- b2  =  (a +b ) (a -b)

(4)     (a  +b)2 = (a -b)2 +4ab 

(5)      (a  - b)2 = (a + b)2 - 4ab 

(6)   (a  +b  +c )2 = a2 + b2 +  c2  +2 (ab +bc +ca)

(7) a3+ b3  =  (a +b ) ( a2 + b2 - ab)

(8) a3 - b3  =  (a -b ) ( a2 + b2 + ab)

(9) a3+ b3  / ( a2 + b2 - ab)   =  (a +b )

(10) a3- b3  / ( a2 + b2 +ab)   =  (a -b )

(11) (a  +b  +c )2  /  2 (ab +bc +ca)   = a2 + b2 +  c2  

(12) (a+ b ) 3  =  a3+ b3  +3ab2 +3 ba2 

(13)(a- b ) 3  =  a3 - b3  +3ab2 -3 ba2 

(14) a3+ b3 + c3-3abc  =  (a +b  +c)( a2 + b2 +  c2-ab-bc-ca)

(15)a3+ b3 + c3-3abc/ ( a2 + b2 +  c2-ab-bc-ca) =  (a +b  +c)

सरलीकरण question:-

उदाहरण 1:-  ( 0.03)2 - ( 0.01) /  ( 0.03) - ( 0.01)     का मान  ज्ञात  कीजिए। 


हल:-     ( 0.03)2 - ( 0.01) /  ( 0.03) - ( 0.01) 


              = ( 0.03) + ( 0.01) ( 0.03) - ( 0.01)/( 0.03) - ( 0.01)


              =( 0.03) + ( 0.01)  =  0.04  

 

अभीष्ट उत्तर=>  0.04  


उदाहरण 2 :-    ( 0.337 + 0.126)- ( 0.337 -0.126)2  /0.337x0.126   का मान ज्ञात कीजिए।  

  हल:-         प्रथम विधि :-   माना  a =  0.337 तथा  b =0.126

                    सूत्र-   ( a +b)2  - ( a -b)2  / a x b  = 4ab/ab

                       =  4

               अभीष्ट उत्तर =>

उदाहरण 3 :-0.75x7.5  - 2x7.5x0.25+0.25x02.5  का मान ज्ञात कीजिए। 

       हल :-      0.75x7.5-2x7.5x0.25+0.25x02.5

                   = 10 (0.75x 0.75-2x 0.75x0.25+0.25x0 .25 )

                    = 10  ( 0.75-0.25 )2       [  (a - b)2  = a2 + b2 -2ab  सूत्र द्वारा ] 

                      =10 x 0.25

                       = 2.5

              अभीष्ट उत्तर => 2.5  

उदाहरण 4 :- ( 3.63)2 - ( 2.37) /  ( 3.63) + ( 2.37)     का  सरलीकृत मान  ज्ञात  कीजिए।

हल:- सूत्र  a2- b2  =  (a +b ) (a -b) 

                a2- b2  /(a +b ) = (a -b) 

                a=3.63  तथा b=2.37

        सूत्र द्वारा हल  a2- b2  /(a +b ) = (a -b) 

                                 = 3.63-2.37

                                  =1.26

              अभीष्ट उत्तर => 1.26

उदाहरण 5:-   256x256-144x144/112 का मान ज्ञात कीजिए। 

हल :-    सूत्र से   a2- b2  /(a +b ) = (a -b) 

                         =256x256-144x144/112

                          =2562-  1442  /(256 -144 ) = (256+ 144) 

                           =256x256-144x144/112=256+144

                          = 400

       अभीष्ट उत्तर => 400

उदाहरण 6 :-o.o51x0.051x0.051+0.041x0.041x0.041  /  0.051x0.051-0.051x0.041+0.041x0.041  मान 

ज्ञात कीजिए। 

हल:-   माना  a =०.051 तथा b=०.041  

 सूत्र -  a3+ b3  / ( a2 + b2 - ab)   =  (a +b ) 

       =( a+ b)  ( a2 + b2 - ab)   / ( a2 + b2 - ab)   =  (a +b ) 

       = ०.051+0.041 =0.092

  अभीष्ट उत्तर =>     0.092  

उदाहरण7:-   (2.644+2.356)(2.644-2.3560) / 0.288 का सरलीकरण कीजिए।

   हल :-  (2.644+2.356)(2.644-2.3560) / 0.288 

               = 5x0.288 /0.288 

               =  5

 अभीष्ट उत्तर =>     5  

उदाहरण 8 :-  (5.5)3 -(4.5)3  का  मान क्या होगा ? 

हल:- सूत्र   a3  -b3    =  (a -b )  ( a2 + b2 + ab)

                माना a = 5.5,b = 4.5 

                   = (5.5-4.5) ( 5.52  +4.52   +5.5x4.5)

                    =1 (30.25+20.25+24.75)

                    = 75.25

अभीष्ट उत्तर =>     75.25  

उदाहरण 9:-  (2.5)3 +(3.5)3  का  मान क्या होगा ? 

हल:- सूत्र   a3  +b3    =  (a +b )  ( a2 + b2 - ab)

                माना a = 2.5,b = 3.5

  (2.5)3 +(3.5)3    =(2.5 +3.5) (2.52 + 3.52 - 2.5x3.5

                            =  6(6.25+12.25-8.75)

                             =6x9.75=58.50

 अभीष्ट उत्तर =>     58.50   

 उदाहरण 10:-    0.008x0.01x0.072 /0.12x0.0004  का मान ज्ञात कीजिए।

  हल:-     0.008x0.01x0.072 /0.12x0.0004

             = 8x72/12x4x100

             = 12/100

              = 0.12

  अभीष्ट उत्तर =>     0.12  

  उदाहरण11:- 7,77,77,777÷  77   को सरल कीजिए।

हल:-   7,77,77,777÷  77  

          =1010101   

 अभीष्ट उत्तर =>    1010101  

उदाहरण 12 :- 0.1x 0.01x0.001x  107  का  मान ज्ञात कीजिए। 


हल:-         0.1x 0.01x0.001x  107  

               =  107   /100000

             =107  /  106

             =10

 अभीष्ट उत्तर =>    10

उदाहरण13: - (243)0.16 x (243)0.04   का मान क्या होगा ?

हल:-  (243)0.16 x (243)0.04

      =243)0.16+0.04

      =243)0.20

       =( 35)1/5

       =3

अभीष्ट उत्तर =>    3

उदाहरण 14:-  यदि a=4.965,b=2.343और c=2.622 हो ,तो a3- b3 - c3-3abc  का मान ज्ञात है। 

हल:- a3+ b3 + c3-3abc  =  (a -b  -c)( a2 + b2 +  c2-ab-bc-ca) 

           =(a-b-c)= (4.965-2.343-2.622)=0

            =  0x( a2 + b2 +  c2-ab-bc-ca) 

            = 0

अभीष्ट उत्तर =>    0

                          

निष्कर्ष :-  सरलीकरण के सूत्र एवं सरलीकरण question  द्वारा विभिन्न परीक्षाओं में पूछे जाने वाले प्रश्नों को सरल एवं कम समय में सही -सही परिणाम निकला जाता है। 

    



Post a Comment

0 Comments